شناسایی و تحلیل کلان روندهای اقتصاد نفتی ایران در حوزه افق 2030 با رویکرد آینده پژوهی

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید تقی عادل ¹
• سجاد برخورداری‌دورباش ²
• قهرمان عبدلی ³

¹ دانشجوی دکتری گروه اقتصاد دانشگاه تهران

² دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه تهران

³ استاد گروه اقتصاد دانشگاه تهران

10.22067/erd.2025.93398.1286

چکیده

اقتصاد کشورها در آینده می‌تواند تحت تأثیر تغییرات و روندهای مهمی باشد و بر همین اساس اقتصاد نفتی ایران نیز در آینده از کلان‌روندهایی تأثیر می‌پذیرد که شناسایی آنها می‌تواند موازنه را به نفع بهبود آن تغییر دهد. بنابراین هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل کلان روندهای اقتصاد نفتی ایران در افق 2030 با رویکرد آینده‌پژوهی است. روش پژوهش کاربردی-توسعه‌ای و از منظر گردآوری اطلاعات، تلفیقی است. در بخش کیفی و اکتشافی از طریق پیمایش محیطی ابتدا کلان‌روندهای تأثیرگذار بر تغییرات حوزه اقتصاد نفتی شناسایی می‌شوند و به دنبال آن پیشران‌های مهم از این کلان‌روندها استخراج و شناسایی و سپس تحلیل می‌شوند. یافته‌ها نشان داد که در تبیین آینده اقتصاد نفتی ایران چهار کلان‌روند مهم نقش تأثیرگذاری بر آینده دارند. کلان‌روند اول؛ تغییرات فناوری است که با 5 پیشران؛ همگرایی و تحول دیجیتال، یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، ایجاد بازارهای جدید، افزایش بهره‌وری نیروی کار و اقتصادی با چهره انسانی معرفی و تحلیل شده‌اند. در کلان‌روند مسایل سیاسی نیز سه پیشران مهم؛ افزایش نوسان‌های ژئوپلتیکی و سیاسی، تحریم‌های بین‌المللی و همگرایی در ارزش‌های سیاسی وجود دارند. کلان‌روند مسایل زیست محیطی با سه پیشران؛ کربن‌زدایی از اقتصاد، افزایش اهمیت پایداری زیست‌محیطی و محدودیت منابع تعریف و تبیین شده و در نهایت کلان‌روند مسایل جمعیتی با چهار پیشران؛ افزایش جمعیت، بهم‌خوردن موازنه جمعیت، افزایش شهرنشینی و افزایش تنوع جمعیتی بازار کار معرفی و تحلیل شده است. ضمن با ارزش بودن همه این پیشران‌ها برای اقتصاد نفتی ایران، از هر کدام پیشران‌ها فرصت‌ها و تهدیدهایی را شناسایی و احصا شده است.

کلیدواژه‌ها

• تغییرات فناوری
• ‌ مسایل سیاسی
• تغییرات جمعیتی
• اقتصاد نفتی
• آینده‌پژوهی

موضوعات

• اقتصاد ایران

عنوان مقاله [English]

Identifying and Analyzing Macrotrends in Iran’s Oil Economy in the 2030 Horizon with a Futures Studies Approach

نویسندگان [English]

• Sayed taghi Adel ¹
• Sajjad Barkhordari-Durbash ²
• Ghahraman Abdoli ³

¹ PhD Student, Department of Economics, University of Tehran

² Associate Professor, Department of Economics, University of Tehran ([e-mail])

³ Professor, Department of Economics, University of Tehran

چکیده [English]

The economies of countries are affected by various factors, and the contribution of each factor will vary depending on the situation of that country. In the future, it can also experience important changes under the influence of trends, considering the current position of economies and related phenomena. Accordingly, Iran's oil economy will also be affected by macro trends in the future, the identification of which can change the balance in favor of its improvement. Therefore, the aim of this research is to identify and analyze the macro trends of Iran's oil economy in the 2030 horizon with a futures research approach. The research method is applied-developmental and integrated in terms of information collection. In the qualitative and exploratory part, through an environmental survey, first the macro trends affecting changes in the oil economy are identified, and then the important drivers of these macro trends are extracted, identified, and then analyzed. The statistical population of the research includes 20 professors, elites, and economic experts, whose selection was made using the snowball method. Using the opinions of the participants in the research and brainstorming sessions, more detailed trends and related drivers are identified. The research findings have shown that in explaining the future of Iran's oil economy, four important macro trends play an influential role in the future of this field. The first macro trend is technological changes, which are introduced and analyzed with 5 drivers: digital convergence and transformation, machine learning and artificial intelligence, the creation of new markets, increasing labor productivity, and an economy with a human face. In the macro trend of political issues, there are also three important drivers: increasing geopolitical and political fluctuations, international sanctions, and convergence in political values. The macro trend of environmental issues is defined and explained with three drivers: decarbonization of the economy, increasing importance of environmental sustainability, and resource limitations, and finally the macro trend of demographic issues is introduced and analyzed with four drivers: population growth, population imbalance, increased urbanization, and increased demographic diversity of the labor market. While all of these drivers are valuable to Iran's oil economy, opportunities and threats have been identified and quantified for each driver.

کلیدواژه‌ها [English]

• Technological changes
• political issues
• demographic changes
• oil economy
• futures studies