مقاله پژوهشی
محمدحسن فطرس؛ یعقوب فاطمی زردان
چکیده
چکیدهیکی از مسائل مورد توجه اقتصاددانان درچند دهه اخیر، مباحث مربوط به شوک‌ها و اثرات آن‌ها بر رفتار خانوار بوده است. با توجه به اثرگذاری بالای متغیرهای اقتصادی روی رفتارهای خانوار که غالباً با مطلوبیت سنجیده میشود؛ شوک‌های اقتصادی باعث ایجاد تغییراتی در این بخش خواهند شد. مقاله حاضر در وهله اول مطلوبیت خانوار هر استان را استخراج ...
بیشتر
چکیدهیکی از مسائل مورد توجه اقتصاددانان درچند دهه اخیر، مباحث مربوط به شوک‌ها و اثرات آن‌ها بر رفتار خانوار بوده است. با توجه به اثرگذاری بالای متغیرهای اقتصادی روی رفتارهای خانوار که غالباً با مطلوبیت سنجیده میشود؛ شوک‌های اقتصادی باعث ایجاد تغییراتی در این بخش خواهند شد. مقاله حاضر در وهله اول مطلوبیت خانوار هر استان را استخراج کرده و سپس به بررسی اثرات شوک‌های حاصل از متغیرهای کلان اقتصادی بر آن طی دوره 1398-1380 می‌پردازد. نتایج به دست آمده نشان داد که اثر شوک تورمی بر مطلوبیت خانوار، مثبت و برای اکثر استان‌ها معنادار است. با این وجود، پس از چند دوره، اثر شوک تورمی برای بیشتر استان‌ها از بین می‌رود. همچنین، شوک مخارج دولت و شوک نرخ ارز دارای اثری مثبت و معناداری بر مطلوبیت خانوار هستند. درنهایت، طبق یافتهها، شوک درآمد نفتی بر مطلوبیت خانوار ابتدا اثر منفی و معنادار داشته؛ اما رفته‌رفته از مقدار اثر منفی آن کاسته شده است. همچنین، نتایج حاصل از محاسبه کشش مطلوبیت نهایی مصرف نشان میدهد که این متغیر در بازه زمانی پژوهش روند کاهشی داشته است که بیانگر کاهش دخالت دولت و سیاست‌های اجرای آن در کاهش نابرابری و توزیع درآمد در استان‌هایی با درآمد کمتر می‌باشد؛ بنابراین، لازم است برنامه‌ریزان به منظور بهبود شرایط به وجود آمده در سیاست‌گذاریشان تجدیدنظر نمایند و به گروه‌ها و استانهای با درآمد کمتر توجه بیشتری داشته باشند. علاوه بر این، نتایج بیانگر کاهش مطلوبیت خانوار طی چند سال اخیر است که یکی از دلایل اصلی آن وجود تحریم‌ها و نوسانات متغیرهای اقتصادی حاصل از آن می‌باشد که نیازمند توجه ویژه است.
مقاله پژوهشی
محمد هادی اکبرزاده؛ مسعود خداپناه؛ منصور زراء نژاد
چکیده
چکیده
بحرانهای آبی در بسیاری نقاط جهان بهعنوان چالشهایی اصلی در برابر توسعه پایدار مناطق شناخته میشوند. یکی از راهحلهای مواجهه با چالشهای مربوط به کمآبی، استفاده از سیستمهای یکپارچه آب-اقتصاد- محیطزیست برای سیاستگذاری پایدار منابع آب منطقهای است. با این حال، هنوز سیاستگذاری منطقهای منابع ...
بیشتر
چکیده
بحرانهای آبی در بسیاری نقاط جهان بهعنوان چالشهایی اصلی در برابر توسعه پایدار مناطق شناخته میشوند. یکی از راهحلهای مواجهه با چالشهای مربوط به کمآبی، استفاده از سیستمهای یکپارچه آب-اقتصاد- محیطزیست برای سیاستگذاری پایدار منابع آب منطقهای است. با این حال، هنوز سیاستگذاری منطقهای منابع آب در استانهای ایران بر اساس یک سیستم یکپارچه برای تخصیص منابع آب در قالب یک فرآیند هماهنگ در توسعه پایدار بخشهای آبی، اقتصادی-اجتماعی و محیطزیست انجام نمیشود. هدف این پژوهش تعیین شاخص یکپارچه آب-اقتصاد-محیطزیست برای سیاستگذاری منطقهای منابع آب در استانهای ایران با بهرهگیری از سیستم ارزیابی جامع فازی و رویکرد آنتروپی بوده است. برای این منظور، پس از تعیین شاخص آب- اقتصاد – محیطزیست بر اساس جدیدترین مبانی نظری و تجربی، این شاخص برای 31 استان در کشور ایران برآورد شده است. همچنین وضعیت هر یک از استانهای کشور در زیرشاخصهای پنجگانه منابع آب، تکنولوژی و حملونقل، اقتصادی، اجتماعی و محیطزیست تعیین شده است. مطابق یافتههای پژوهش، استانهای اردبیل، کرمان، خراسان شمالی، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، قزوین، مرکزی و یزد دارای وضعیت نسبتاً ضعیف در زیرشاخص منابع آب بودهاند. همچنین نتایج حاصل از برآورد شاخص کل آب- اقتصاد- محیطزیست، استانهای گیلان، مازندران، چهارمحال بختیاری و خوزستان بهعنوان مناسبترین استانهای ایران برای اجرای راهبرد آب مجازی شناخته میشوند. در سایر استانهای کشور نیز، بسته به وضعیت قوت یا ضعف آن استان در هر یک از ابعاد پنجگانه در شاخص یکپارچه آب- اقتصاد- محیطزیست، نیازمند اتخاذ رویکرد و سیاستگذاری متناسب با شرایط خاص آن استان برای دستیابی به توسعه منطقهای پایدار وجود دارد.
مقاله پژوهشی
اقتصاد شهری منطقه ای
زینب برادران؛ زهرا آذری؛ حسین پناهی
چکیده
چکیده
هدف پژوهش حاضر، شناسایی هسته کلیدی بخش زیربنایی استان آذربایجان شرقی، با رویکرد تحلیل چندبخشی (MSA) است. با توجه به ماهیت پژوهش حاضر، روش پژوهش مبتنی بر رویکرد تحلیل چندبخشی است و از تکنیکهایی مانند مدل تحلیلی SWOT جهت تحلیل یافتهها بهره گرفته شده است و در پایان راهبردهای ارائه شده با استفاده از روش ماتریس برنامهریزی ...
بیشتر
چکیده
هدف پژوهش حاضر، شناسایی هسته کلیدی بخش زیربنایی استان آذربایجان شرقی، با رویکرد تحلیل چندبخشی (MSA) است. با توجه به ماهیت پژوهش حاضر، روش پژوهش مبتنی بر رویکرد تحلیل چندبخشی است و از تکنیکهایی مانند مدل تحلیلی SWOT جهت تحلیل یافتهها بهره گرفته شده است و در پایان راهبردهای ارائه شده با استفاده از روش ماتریس برنامهریزی استراتژیک کمی (QSPM) اولویتبندی شدهاند. این پژوهش در گام نخست به استخراج فناوری اطلاعات و ارتباطات بهعنوان کلیدیترین زیربخش بخش زیربنایی استان با بکاربست مدل تحلیلی MSA و نرمافزار اکسل پرداخته و بااهمیتترین معیارها را در این بخش استخراج میکند. نتایج یافتهها بیانگر این است که در سطح زیربخشها فناوری اطلاعات و ارتباطات بهعنوان هسته کلیدی با 72/0 امتیاز و در سطح معیارها، ایجاد ارزش‌افزوده بالا، ارتقاء توان تولید (فرآیند، تجهیزات و فناوری) و جذب سرمایه خارجی به ترتیب بیشترین اهمیت را دارند. از سویی فناوری اطلاعات و ارتباطات بهعنوان تأثیرپذیرترین و تأثیرگذارترین زیربخش نیز شناخته شده است. در گام بعدی این مطالعه با روش SWOT به بررسی نقاط قوت و ضعف، فرصتها و تهدیدهای هسته کلیدی استخراج شده از تحلیل MSA و با استفاده از روش ماتریس برنامهریزی استراتژیک کمی (QSPM) به اولویتبندی راهبردهای ارائه شده پرداخته شد. یافتههای تحقیق نشان میدهد فناوری اطلاعات و ارتباطات در استان آذربایجان شرقی جایگاه مناسب خود را نیافته و اگر استان بخواهد در این بخش پیشرفت کند باید استراتژیهای گروه تدافعی (WT) را که مبتنی بر کاهش نقاط ضعف و پرهیز از تهدیدهاست، در اولویت قرار دهد که طبق نتایج، استراتژی فراهمسازی بستر مناسب کسب‌وکارهای الکترونیک و ایجاد واحد استانی توانمندسازی کسب‌وکارهای اینترنتی جهت افزایش امنیت اطلاعات و توانمندسازی متخصصان فاوا و صاحبان ایدههای کسبوکار در استان آذربایجان شرقی توصیه میشود.
مقالات پژوهشی
نادر مهرگان؛ محمدیوسف خاشعی
چکیده
چکیده
هدف این مطالعه، تحلیل واکنش رشد اقتصادی افغانستان از رشد اقتصادی کشورهای منتخب همسایۀ آن (ایران، پاکستان، تاجیکستان و ترکمنستان) است. در این تحقیق از دادههای سالانۀ تولید ناخالص داخلی (۲۰۱۷ – ۲۰۰۲) و الگوی خود رگرسیون برداری (VAR) استفاده‌شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که یک رابطۀ مثبت و بلندمدت بین رشد اقتصادی افغانستان ...
بیشتر
چکیده
هدف این مطالعه، تحلیل واکنش رشد اقتصادی افغانستان از رشد اقتصادی کشورهای منتخب همسایۀ آن (ایران، پاکستان، تاجیکستان و ترکمنستان) است. در این تحقیق از دادههای سالانۀ تولید ناخالص داخلی (۲۰۱۷ – ۲۰۰۲) و الگوی خود رگرسیون برداری (VAR) استفاده‌شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که یک رابطۀ مثبت و بلندمدت بین رشد اقتصادی افغانستان و کشورهای ایران و پاکستان وجود دارد. نتایج در کوتاهمدت نیز نشان میدهد که یک رابطۀ علّی یکطرفه از سوی تولید ناخالص داخلی ایران به سمت تولید ناخالص داخلی افغانستان است؛ اما هیچگونه رابطۀ علّی دوطرفه بین رشد تولید ناخالص داخلی افغانستان و ایران وجود ندارد. همچنین بین تولید ناخالص داخلی افغانستان و پاکستان یک رابطۀ علّی دوطرفه وجود دارد. درحالی‌که بین تولید ناخالص داخلی افغانستان، تاجیکستان و ترکمنستان، هیچ رابطۀ علّی وجود ندارد. افزون بر آن، نتایج مذکور در بلندمدت نشان میدهد، کشورهای ایران، پاکستان و ترکمنستان سهم عمدهای در توضیح نوسانات تولید ناخالص داخلی افغانستان دارد و در این میان بیشترین سهم مربوط به ایران است.
مقالات پژوهشی
مرجان زمانی؛ محسن محمدی خیاره؛ رضا مظهری
چکیده
چکیده در این پژوهش، تأثیر متقابل شاخصهای آزادی اقتصادی (حاکمیت قانون، اندازه دولت، کارایی قوانین و مقررات و بازارهای باز) و کارآفرینی بر رشد اقتصادی در نمونهای شامل 66 کشور منتخب درحال‌توسعه و توسعهیافته برای دوره زمانی 2018-2010 بررسی میشود. هدف، ارزیابی چگونگی و میزان تأثیرگذاری شاخصهای آزادی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب ...
بیشتر
چکیده در این پژوهش، تأثیر متقابل شاخصهای آزادی اقتصادی (حاکمیت قانون، اندازه دولت، کارایی قوانین و مقررات و بازارهای باز) و کارآفرینی بر رشد اقتصادی در نمونهای شامل 66 کشور منتخب درحال‌توسعه و توسعهیافته برای دوره زمانی 2018-2010 بررسی میشود. هدف، ارزیابی چگونگی و میزان تأثیرگذاری شاخصهای آزادی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب از کانال فعالیتهای کارآفرینانه است. مدل تحقیق با استفاده از دادههای تابلویی و با رویکرد گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM) برآورد گردید. یافتهها حاکی از آن است که تأثیر متقابل کارآفرینی و شاخصهای آزادی اقتصادی کل، حاکمیت قانون، کارایی قوانین و مقررات و بازارهای باز بر رشد اقتصادی در هر دو گروه از کشورهای منتخب مثبت و معنادار بوده است. این نتایج گویای آن است که درجه بالاتر آزادی اقتصادی از طریق افزایش فعالیتهای کارآفرینانه میتواند به رشد اقتصادی بالاتر بینجامد. همچنین، تأثیر متقابل کارآفرینی و اندازه دولت در کشورهای توسعهیافته مثبت و در کشورهای درحال‌توسعه معنادار نشده است که بیانگر تأثیر متفاوت هزینههای مختلف دولت بر رشد اقتصادی است. علاوهبراین، نتایج نشان داد که تأثیر کارآفرینی بر رشد اقتصادی در کشورهای توسعهیافته مثبت و معنادار و در کشورهای درحال‌توسعه منفی و معنادار بوده است. درنتیجه، بهمنظور ایجاد محیط کسبوکار مناسب برای توسعة فعالیتهای کارآفرینانه، سیاستگذاری دولتها باید در جهت بهبود آزادی اقتصادی از طریق تدوین قوانین مناسب جهت تسهیل سرمایهگذاری، تشویق سرمایهگذاری خارجی، کاهش تعرفهها و رفع موانع غیرتعرفهای باشد. کاهش دخالت دولت در سیستم بانکی، کاهش نرخ مالیات بر درآمد افراد و شرکتها، انعطاف در قوانین در بازار کار، استقلال دستگاه قضایی و نهایتاً کاهش میزان فساد از دیگر اقدامات ضروری است تا زمینه رشد کسبوکارها و فعالیتهای کارآفرینی فراهم شده و متعاقباً موجب بهبود و ارتقای رشد اقتصادی شود.
مقاله پژوهشی
سکینه اوجی مهر
چکیده
چکیده
آزادی اقتصادی ازجمله شاخصهای تأثیرگذار بر متغیرهای مختلف اقتصادی است. شواهد، حاکی از آن است که این شاخص در کشورهای غنی از لحاظ منابع طبیعی (کشورهایی با بیشترین درآمد حاصل از فروش منابع طبیعی به‌صورت درصدی از تولید ناخالص طی 2017-2002)، دارای وضعیت مناسبی نیست. ازآنجاکه رانت جویی و فساد معمولاً از ویژگی‌های کشورهای دارای وفور ...
بیشتر
چکیده
آزادی اقتصادی ازجمله شاخصهای تأثیرگذار بر متغیرهای مختلف اقتصادی است. شواهد، حاکی از آن است که این شاخص در کشورهای غنی از لحاظ منابع طبیعی (کشورهایی با بیشترین درآمد حاصل از فروش منابع طبیعی به‌صورت درصدی از تولید ناخالص طی 2017-2002)، دارای وضعیت مناسبی نیست. ازآنجاکه رانت جویی و فساد معمولاً از ویژگی‌های کشورهای دارای وفور منابع است، تحقیق حاضر، تلاشی در جهت یافتن پاسخ به این سؤال است که در این کشورها، فساد چه تأثیری بر شاخص آزادی اقتصادی دارد؟ علاوه بر این، آیا فساد میتواند بر نحوه اثرگذاری درآمد طبیعی بر شاخص آزادی اقتصادی، اثر بگذارد؟ بدین منظور با استفاده از دادههای چهل‌ونه کشور منتخب طی دوره 2017-2002، به بررسی نحوه اثرگذاری درآمد طبیعی بر شاخص آزادی اقتصادی پرداخته شده است. در این تحقیق از شاخص ادراک فساد بهعنوان متغیر آستانه در یک مدل پانل پویای آستانه‌ای استفاده شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که درصورتی‌که شاخص ادراک فساد، کمتر از 32 باشد، درآمد حاصل از فروش منابع طبیعی دارای تأثیر منفی بر آزادی اقتصادی است. این در حالی است که برای کشورهایی که دارای شاخص ادراک فساد بالاتر از سطح آستانه هستند (کشورهایی که سطح فساد کمتری دارند)، درآمد طبیعی نمی‌تواند تأثیر معناداری بر آزادی اقتصادی داشته باشد.
مقاله پژوهشی
حمید سپهردوست؛ سید احسان حسینی دوست؛ مریم بیاتانی؛ مرضیه رسولی
چکیده
چکیده
پدیده اقتصادی فقر ناشی از نابرابری درآمدی یا همان فقر درآمدی، از چالشهای مهم کشورهای درحال‌توسعه است؛ به‌طوری‌که از عمدهترین اهداف اقتصادی این کشورها، اجرای سیاست‌های کاهش فقر و تعدیل توزیع درآمد و ثروت بین اقشار مختلف جامعه است. ازجمله سیاست‌های مالی دولت، توجه به ساختار مالیاتی کارا و جهت‌دهی منابع درآمدی دولت ...
بیشتر
چکیده
پدیده اقتصادی فقر ناشی از نابرابری درآمدی یا همان فقر درآمدی، از چالشهای مهم کشورهای درحال‌توسعه است؛ به‌طوری‌که از عمدهترین اهداف اقتصادی این کشورها، اجرای سیاست‌های کاهش فقر و تعدیل توزیع درآمد و ثروت بین اقشار مختلف جامعه است. ازجمله سیاست‌های مالی دولت، توجه به ساختار مالیاتی کارا و جهت‌دهی منابع درآمدی دولت به سمت دریافت‌های مناسب و پایدار انواع مالیات‌هاست. چنانچه کاهش نابرابری در توزیع درآمد را یکی از اهداف مهم سیاستگذاران اقتصادی بدانیم، اتخاذ سیاست‌های مالیاتی و تأکید بر وصول انواع مالیاتها بهعنوان یک منبع درآمدی پایدار، مهمترین ابزار تعدیل‌کننده توزیع برابرتر درآمد برای دولت محسوب می‌گردد. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر ساختار مالیاتی و اجزای آن بر وضعیت نابرابری درآمدی در کشورهای درحال‌توسعه است. برای این منظور از دادههای اقتصادی کشورهای منتخب خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)، طی دوره زمانی 2018- 2005 و روش GLS جهت تخمین الگوی پژوهش استفاده شد. الگوی پژوهش در این مطالعه، شامل متغیر ساختار مالیاتی به تفکیک انواع درآمدهای مالیاتی، یعنی مالیات بر شرکتها، مالیات بر کالاها و خدمات، مالیات بر درآمد اشخاص و سایر متغیرهای کلان اقتصادی تأثیرگذار بر شاخص توزیع درآمد شامل درآمد سرانه، آموزش، بیکاری و تورم است. نتایج حاصل از تخمین مدل و برآورد ضرایب نشان داد؛ مالیات بر کالاها و خدمات، اثر منفی و معنی‌دار بر وضعیت توزیع درآمد در کشورهای مورد مطالعه دارد؛ درحالی‌که وضع انواع مالیاتهای مستقیم بر درآمد که در آن ویژگی قابلیت انتقال بار مالیاتی از قشر تولیدکننده به مصرف‌کننده ضعیف‌تر است، منجر به کاهش نابرابری درآمدی و بالطبع کاهش فقر میشود.
مقاله پژوهشی
علی طهمورث پور؛ مهدی بهنامه؛ محمود هوشمند؛ حسن تحصیلی
چکیده
چکیده
بررسی علمی و تجربی انجام شده حاکی از این هستند که کشورهایی با سیستم مالی بهتر و پیشرفته رشد اقتصادی سریع و پایدارتری در بلند مدت دارند. به همین دلیل بررسی رابطه بین بیمه و رشد اقتصادی دارای اهمیت به‌سزایی است. لذا این مقاله به دنبال بررسی رابطه علّی بین رشد اقتصادی و رشد بیمه‌های زندگی در کشورهای منطقه منا در سال‌های ۱۹۹۴-۲۰۱۷ ...
بیشتر
چکیده
بررسی علمی و تجربی انجام شده حاکی از این هستند که کشورهایی با سیستم مالی بهتر و پیشرفته رشد اقتصادی سریع و پایدارتری در بلند مدت دارند. به همین دلیل بررسی رابطه بین بیمه و رشد اقتصادی دارای اهمیت به‌سزایی است. لذا این مقاله به دنبال بررسی رابطه علّی بین رشد اقتصادی و رشد بیمه‌های زندگی در کشورهای منطقه منا در سال‌های ۱۹۹۴-۲۰۱۷ می‌باشد. با توجه به هدف اصلی پژوهش حاضر یعنی «ارزیابی ارتباط علّی بین رشد اقتصادی و رشد بیمه زندگی و میزان اثرگذاری آن‌ها»، ابتدا برای بررسی جهت علیت بین رشد فعالیتهای بیمه زندگی و رشد اقتصادی از مدل علیت دمترسکو و هرلین(DH) برای دادههای ترکیبی استفاده شده است که نتایج به‌دست آمده حاکی از تأثیر دوطرفه رشد اقتصادی و رشد صنعت بیمه است؛ بنابراین جهت تعیین میزان اثرگذاری از الگوی معادلات همزمان استفاده گردید که نتایج نشان دهنده تأثیر مثبت و قابل توجه رشد اقتصادی بر روی صنعت بیمه عمر و همچنین تأثیر صنعت بیمه عمر بر رشد اقتصادی بود. با توجه به اینکه رشد اقتصادی کشورها منجر به درآمدهای سرانه بیشتر و در پی آن سبب افزایش تقاضا برای بیمه‌های زندگی میشود لذا نشان دادن جایگاه صنعت بیمه در تقویت رشد اقتصادی میتواند باعث حمایت بیشتر کشورهای منطقه از این صنعت شود. در این راستا پیشنهاد می‌گردد که با توسعه قوانین مربوط به بیمه‌های زندگی و حمایت از شرکت‌های بیمه و همچنین فرهنگ‌سازی در بین مردم جامعه، به رشد این رشته بیمه کمک گردد.
مقاله پژوهشی
سعید داراب؛ ملیحه حدادمقدم؛ پدرام داودی
چکیده
چکیده
بخش ساختمان به دلیل نقش ویژه‌ای که در اقتصاد شهری ایفا میکند، از اهمیت بالایی برخوردار است و از سوی دیگر تکانه‌های ارزی در کشورهای صادرکننده نفت، تعیین‌کننده نوسانات عمده اقتصادی هستند؛ ازاین‌رو در این پژوهش به مقایسه اثر تکانه ارزی بر فعالیتهای بخش ساختمان در کلان‌شهرهای مشهد و تهران پرداخته میشود. به علت تعدد متغیرهای ...
بیشتر
چکیده
بخش ساختمان به دلیل نقش ویژه‌ای که در اقتصاد شهری ایفا میکند، از اهمیت بالایی برخوردار است و از سوی دیگر تکانه‌های ارزی در کشورهای صادرکننده نفت، تعیین‌کننده نوسانات عمده اقتصادی هستند؛ ازاین‌رو در این پژوهش به مقایسه اثر تکانه ارزی بر فعالیتهای بخش ساختمان در کلان‌شهرهای مشهد و تهران پرداخته میشود. به علت تعدد متغیرهای موجود در بخش ساختمان و بهمنظور استفاده از اطلاعات موجود در این متغیرها، الگوی FAVAR جایگزین الگوی VAR شده است؛ چراکه الگوی VAR با افزایش متغیرها با مشکل درجه آزادی مواجه میشود. یافتههای این تحقیق که بر مبنای تحلیل اطلاعات فصلی سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۷ برای متغیرهای بخش ساختمان و اقتصاد کلان در قالب الگوی FAVAR انجام گرفته است، نشان میدهد که بروز تکانه ارزی منجر به عکسالعملهای مشابهی از منظر جهت تغییرات در متغیرها شده است، اگرچه که مقدار این عکسالعملها متفاوت هستند. همچنین نتایج مقایسه این دو کلانشهر نشان میدهد که با بروز تکانه ارزی سرمایهگذاران در شهر مشهد به سمت واحدهای بزرگتر و در شهر تهران گرایش به واحدهایی با متراژ پایینتر پیدا میکنند.
